Хаҥалас улууһугар Олоҥхо Ассоциацията 2006 сылтан былааннаахтык сөргүтүллэн үлэлиир. Улууска олоҥхону чинчийиигэ, үөрэтиигэ, харыстааһыҥҥа, тарҕатыыга араас таһымнаах үлэ ыытыллар. Тустаах былаан чэрчитинэн сыллата култуура тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ, оҕо уһуйааннара, улуус оскуолалара олоҥхону үйэтитиигэ, үөрэтиигэ уонна тарҕатыыга көхтөөхтүк кытталлар. Олохтоох олоҥхоһуттар айымньыларынан кинигэлэр, брошюралар бэчээттэнэллэр, спектакыллары, куонкурустары, маастар-кылаастары ыыталлар.
Олоҥхо Программатын чэрчитинэн улууска 2007, 2008, 2009 сылларга култуура салалтатын иһинэн норуот айымньытын салаата “Хаҥалас утума” диэн олоҥхону үөрэтэр оҕо сайыҥҥы лааҕырын үлэлэппитэ.
Олоҥхону үйэтитэр биир хайысханан оҕолорго аналлаах күрэстэри тэрийэн ыытыы буолар. 2007 сыллаахха “Уол оҕо – олоҥхо бухатыыра” диэн үөрэнээччилэргэ бастакы улуустааҕы бэстибээл ыытыллыбыта. Сылын аайы ыытыллар күрэххэ 17 сыл устатыгар 6-тан 17-гар диэри саастаах 1900 кэриҥэ оҕо кыттыбыта бэлиэтэнэр. Кэнники үс сылга бэстибээл “Ханалас утума” диэн ааттанан тэриллэр. Быйылгы бэстибээлгэ сылын аайы кыттар Улахан Аан, Покровскай, Тиит Эбэ, Күөрдэм, Төхтүр, Хачыкаат, Кыһыл Үрүйэ, Чкалов оҕолоро кэллилэр. Былааннаах үлэ чэрчитинэн «Арчы дьиэтэ» норуот айымньытын киинигэр олунньу ый 27 күнүгэр улуустааҕы «Хаҥалас утума» уһуйаан оҕолоругар уонна оскуола үөрэнээччилэригэр аналлаах олоҥхоҕо уонна уруһуйга көрүү-күрэс буолла.
Дьүүллүүр сүбэҕэ Хаҥалас улууһунааҕы Олоҥхо ассоциациятын түмэр бөлөҕө Лидия Васильевна Харитонова, Хаҥалас улууһа “Арчы Дьиэтэ” норуот айымньытын киинин салайааччыта, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ; Мотрена Егоровна Гаврильева “Арчы Дьиэтэ” норуот айымньытын киинин уус уран салайааччыта, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Саргылана Семеновна Федорова, Күөрдэм нэһилиэгин “Ситим” култуура киинин салайааччыта үлэлээтилэр.
Ол курдук уһуйаан, оскуола оҕолоро «Дьулуруйар Ньургун боотур»- Былатыан Ойуунускай, «Күөнэ көҕөччөр аттаах, күүстээх- уохтаах Күн Күндүлү бухатыыр» — Петр Решетников, “Модун Эр Соҕотох”- Василий Каратаев, “Күн Эрили”- Сергей Васильев, «Орто дойдуну олохтуу төрөөбүт Оҕо Туйгун» — Той Дьэримиэй, «Ойор- тэбэр аттаах Оҕо Бочоох бухатыыр» — Семен Черноградскай, “Бөртө Боотур”- Айна Олесова, Уйгулаана Иванова, “Солбонуйбат Сур соноҕостоох Дохсун Боотур бухатыыр”- Туяра Самсонова (3 Малдьаҕар сүрүн уопсай үөрэхтээһин оскуолатын саха тылын, литературатын учууталын саҥа суруллубут айымньыта) олоҥхолорун толордулар.
Түмүккэ маннык буолла: Уһуйаан оҕолоругар
1 миэстэ- Сыромятников Рустам 6 саастаах, Тиит Эбэ, “Кэскил” оҕо уһуйаана. соҕотохтуу толорууга тэҥнээҕин булбата.
Бөлөҕүнэн толорууга 1 миэстэ-Тиит Эбэ “Кэскил” оҕо уһуйаанын иитиллээччилэрэ (салайааччылар Соловьева Галина Афанасьевна, Егорова Дария Степановна, Куприянова Виктория Павловна), 2 миэстэ- Покровскай к. “Сардаана” оҕо уһуйаанын иитиллээччилэрэ (салайааччылар Адамова Ирина Дмитриевна, Емельянова Майя Николаевна), 3 миэстэ- Улахан Аан, “Кыымчаан” оҕо уһуйаанын иитиллээччилэрэ (салайааччы Олесова Айна Михайловна).
Оскуола үөрэнээччилэригэр соҕотохтуу толорууга 1 миэстэ- Дима Сулейманов (Хачыкаат орто оскуолатын үөрэнээччитэ, салайааччы Максимова Людмила Спиридоновна)
2 миэстэ – Дьурус Чехордун ( 2 Малдьаҕар орто оскуолатын үөрэнээччитэ, салайааччы Васильева Марина Николаевна)
3 миэстэ- Слепцов Ньургун ( 2 Малдьаҕар орто оскуолатын үөрэнээччитэ, салайааччы Васильева Марина Николаевна)
Бөлөҕүнэн толорууга: 1 миэстэ- Тиит Арыы орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ (салайааччы Гоголева Любовь Алексеевна)
2 миэстэ- “Арыы оҕолоро” фольклорнай бөлөх, 3 Малдьаҕар сүрүн уопсай үөрэхтээһин оскуолатын үөрэнээччилэрэ (салайааччы Самсонова Туяра Прокопьевна)
3 миэстэ – Кыһыл Үрүйэ сүрүн уопсай үөрэхтээһин оскуолатын үөрэнээччилэрэ (салайааччы Артамонова Людмила Дмитриевна )
Кылаан Чыпчаал- Тихонов Дархан (2 Малдьаҕар орто оскуолатын 10 кылааһын үөрэнээччитэ, салайааччы Васильева Марина Николаевна )
Маны таһынан “Бастыҥ уһуйааччы” анал ааты Васильева Марина Николаевна, 2 Малдьаҕар орто оскуолатын учуутала ылла.
“Сыл арыйыыта” анал ааты Сыромятников Алеша (1 Дьөппөн орто оскуолатын үөрэнээччитэ ылла. Салайааччы Михайлова Мария Ивановна «Сарыал» КК салайааччыта)
Уруһуйга 1 миэстэ- Максимов Витя 3 саастаах, Үөдэй, салайааччы Асекритова С.Е.
Оскуола оҕолоругар 1 миэстэ- Самсонова Сардаана Куо, Үөдэй орто оскуолата, салайааччы Герасимова В.Е.
2 миэстэ – Поисеева Катя, 2 Дьөппөн орто оскуолата, салайааччы Сивцева П.И.
3 миэстэ- Асекритова Настя, Үөдэй орто оскуолата, салайааччы Герасимова В.Е.
«Бастыҥ уруһуй» анал ааты Бэстээх орто оскуолатын үөрэнээччитэ Баишев Дамир ылла (салайааччы Башлаева О.В. )
«Бастыҥ салайааччы» анал аат саамай элбэх уруһуйдьуту кытыннарбыт Бэстээх орто оскуолатын учууталыгар Башлаева Ольга Владимировнаҕа туттарылынна.
Дьэ, ити курдук тэрийээччилэр олоҥхону толорооччулар маастарыстыбалара үрдээн иһэрин, олоҥхону айар салайааччы ахсаана эбиллибитин, оҕолор олоҥхо тылын–өһүн ис хоһоонун биэриигэ үлэлэһэллэрин бэлиэтээтибит. Лидия Харитонова олоҥхо тойуктарын толорууга сүбэлэри биэрдэ. Нерюнгри куоракка ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнэргэ этии киллэрдэ. Түмүккэ, тэрийээччилэр Күөрдэмҥэ, кулун тутар 27 күнүгэр ыытыллар «Уол оҕо- олоҥхо бухатыыра» көрүү-күрэскэ салайааччылары, кыттааччылары ыҥырдылар.
Саргылана Федорова
«Ситим» КК дириэктэрэ, Хаҥалас улууһунааҕы Олоҥхо ассоциациятын чилиэнэ
