Федоров Яков Егорович

Краткая справка: Уроженец села Кердем. В 1933 году окончил II Жемконскую начальную 4-х классную школу. 1934-36 гг.учился в Покровской средней школе. После окончания 6-го класса работал в колхозе им. «Калинина», проработал 3 года заведующим фермой. В 1942 году призван в ряды Советской Армии ВОВ. В 1944 году демобилизовался по ранению по  месту жительства. Приехав работал в избе-читальне заведующим. При райсовете был инспектором культпросвет отдела. С 1948 года работал заведующим клуба, который в те годы был расположен в Качикатской-Николаевской церкви. Федоров Я.Е. является первым заведующим сельским клубом с.Кердем.
Кавалер «Ордена Славы III степени»; медали: «За доблестный труд в ВОВ 1941-45гг.», «За победу над Германией», «За Победу над Японией», «50 лет ЯАССР». Награжден Почетными грамотами Верховного Совета РСФСР и Министерства культуры.

 Аҕам Яков Егорович Федоров

Мин аҕам, Федоров Яков Егорович кулун тутар 7 күнүгэр 1917 сыл-ха Орджоникидзевскай оройуон II-с Дьөппөн нэһилиэгэр орто бааһынай кэргэҥҥэ төрөөбүт. Аҕам сэниэ соҕус ыалга төрөөбүт буолан, үөрэнэн, 1936 сыл-ха 6-с кылааһы бүтэрэн, «Калинин» колхуоска 3 сыл ферма сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит. 1940-41 сс. Дьокуускай куоракка Республикатааҕы «колхознай» оскуолаҕа үөрэнэн колхуоһугар бэрэссэдээтэл солбуйааччытынан үлэлээн иһэн, 1942 сыл-ха бэс ыйын 20 күнүгэр Аҕа дойду сэриитигэр ынырыллан барар. Үс бииргэ төрөөбүт убайдыы-бырааттыылар бары Аҕа дойду сэриитигэр сылдьыбыт дьон.

 Сэрии толоонугар санныгар, хараҕар, өттүгэр түөрт төгүл улаханнык  бааһырар. Бүтэһик бааһырыытын (өттүгэр) 1943 сыл алтынньы ыйыгар Запорожье куораты ылыыга түбэспит. Өр эмтэнэн, инбэлиит буолан, 1944 сыл муус устар ыйыгар дойдутугар төннөр. Ол курдук, 1942 сыл от ыйыттан — алтынньы ый, 1943 сылыгар диэри сэрии толоонугар сылдьыбыт. Төрөөбүт  нэһилиэгэр кулууп сэбиэдиссэйинэн үлэлиир, кэлин Райсовет иһинэн культпросвет отделыгар 1945-1946 сс. инспекторынан үлэлии сылдьыбыт.

Аҕам хайа баҕар музыкальнай инструмеҥҥа оонньуура: кырыымпаҕа, балалайкаҕа, баяҥҥа. Кулууп үлэһитэ буолан, элбэхтик кэнсиэрдииллэр, пьеса туруораллар эбит. Покровскай олохтоохторо Христина, Марк Гоголевтар, мин улааппытым кэннэ, Яков Егорович кыыһа эбиккин диэн, эдэр сылдьан кэнсиэрдииллэрин, аҕаҥ наһаа да үчүгэйдик балалайкаҕа, баяҥҥа оонньуур этэ диэн кэпсээбиттэрин өйдүүбүн.

1949 сыл-ха, бэс ыйыгар, II-с Дьөппөн олохтоохторун иннигэр Т.Сметанин «Лоокуут уонна Ньургуьун» драматын туруорбуттар. Манна барыта 18 киһи кыттыыны ылбыт. Оннук көхтөөхтүк бары кытталлар эбит.

Аҕам олоҥхолуурун кыра сылдьан истэр этим да, туох туһунан туойарын олох өйдөөбөт эбиппин.

Аҕам II-c Дьөппөҥҥө хаста да депутатынан талыллан үлэлии сылдьыбыт эбит. Ийэм, Харитина Тихоновна, сопхуоска ыанньыксытынан үлэлиирэ. Дьөппөҥҥө олорор кэммитигэр, кыра да буолларбын убайдарбытын, эдьиийдэрбитин эккирэтэн, ыраахха дылы оонньоон кэлэр этибит. Бэл, таҥара дьиэтигэр кирилиэһинэн үөһэ тахсан баран, онтон сатаан түспэккэ, убайым Виссарион сүгэн түһэрэрэ. Аҕам, тыа киһитэ буолан дуу, оҕомсоҕо суоҕа, биһиги баарбытыгар-суохпутугар соччо кыһаммат этэ. Кэлин ветеринарнай санитар буолбута, үксүн тыанан «Нуочаханан» сылдьара. Хата, миигин абаҕам, Гаврил Егорович элбэхтик көтөҕөн, сыллаан ааһара. 1963-64 сс. ийэм, мин 5 саастаахпар, улаханнык ыалдьан, Покровскайга балыыһаҕа киирбитэ. Онон биһиги бары көһөн, эдьиийбит аахха Августина Тихоновна, Николай Саввич Марковтарга тиийбиппит. Онтон ыла Дьөппөҥҥө киирбэтэхпит.

Күтүөппүт, Николай Саввич, эмиэ II-с Дьөппөнтөн төрүттээх, чахчы үчүгэй киһи этэ, биһиэхэ оҕолорго сытыары сымнаҕаһа, аймахтарыгар сыһыана аһара үчүгэйэ. Өрүү  ыалдьыт бөҕө сылдьара. Аҕам, ол курдук, дойдутуттан, тыатыттан арахсыбатаҕа, кэлэригэр кус, собо кэһиилээх буолара. Нэдиэлэни кыайбатынан, нэһииччэ тэһийэн, дэлби тыатын ахтан барара. Ийэм барахсан, аҕам таҥаһын- аһын дьаһайан ыытара.

Ийэм наһаа иистэнньэҥ этэ, ол-бу таҥастан саҕалаан, түүлээх таҥас арааһын (сону, бэргэһэни, унтууну) барытын тигэрэ, наһаа холку майгылааҕа, биирдэ да мөхпүтүн, кыыһырбытын өйдөөбөппүн.

1973 сыл муус устар ыйыгар, мин тохсус кылааска үөрэнэ сырыттахпына, аҕам барахсан сэриигэ ылбыт бааһырыыта бэргээн, баара-суоҕа 56 сааһыгар өлбүтэ. Аҕабын төрөөбүт дойдутугар, II-с Дьөппөҥҥө харайбыппыт.

Биһиги, оҕолор бары, үөрэхтэнэн, үлэлээн-хамнаан, оҕо-сиэн буолан олоробут. Бары тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ буоллубут. Эдьиийбит, Маркова Людмила Николаевна  ветеринарнай наука кандидата, СР үтүөлээх ветеринар бырааһа. Билигин Булуҥ улууһугар Тикси бөһүөлэгэр олорор.

Бырааппыт Федоров Андрей Яковлевич Тыа хаһаайыстыбатын институтун ст.научнай сотруднига, тыа хаһаайыстыбатын наукаларын кандидата. 

Мин, Николаева Наталья Яковлевна, эмиэ Тыа хаһаайыстыбатын  институтун специалиһабын, үлэ ветеранабын».

Аҕам наҕараадалара:

1. «Орден Славы III степени»;
2. «Медаль за доблестный труд 1941-1945гг.»;
3. «Двадцать лет Победы над Германией 1941-1945гг.»;
4. «Двадцать лет Победы над Японией 1945-1965гг.»;
5. Почетная грамота Верховного Совета РСФСР Министерства культуры;
6. Почетная грамота Президиума Верховного Совета ЯАССР, 1952г.;
7. Почетная грамота Райсовета Орджоникидзевского района.

Ахтыыны суруйда кыыһа Наталья Яковлевна Николаева, 2017с.