Альбина Алексеевна Тарбахова -Таатта Кыыhа, Таатта улууhа, Дьохсоҕон нэhилиэгэ
Элиэнэ эбэккэм
Эҥсиллэр долгуннаах өрүһүм
Эриллэ, буралла субуллан,
Уһун киэҥ сирдэри тайааҥҥын
Устаҕын наҕыллык наскыйа.
Күн күлүм чаҕылын суһумар
Долгунуҥ дьиримнии оонньуура,
Эн кэрэ киэлигэр хоптолор
Кылбаара, тэлээрэ дайаллар.
Сүүрүгүҥ оһуордуу кутуллан
Эн кэрэ көстүүгүн ойуулаан,
Долгунуҥ уйдара дайдаран
Ыраатар айаҥҥар угуйар.
Ардыгар долгунуҥ дохсуна
Өрүтэ эҥсиллэн ылара,
Баалларыҥ кытылга охсуллан
Дьиктилээх көстүүнү тиһэрэ.
Элиэнэ эбэккэм барахсан
Бу курдук үйэлэр тухары,
Дохсун сүүрүккүнэн сууралла
Ыраастана, арчылана тур.
Таатта кыыһа.
Евдокия Уварова-Чуохаана, Амма улууһа, Эмис нэһилиэгэ
Элиэнэ-Эбэ хотуммар
Элиэнэ - эбэ хотуммар
Эҕэрдэ ыытабын эҥсийэн
Турабын долгуйа-иһийэн
Эгэлгэ кэрэ да тыллары хатылаан.
Ол үөһээ көтөллөр турууктаан
Хоптолор кылбаара туртаһан,
Иһиллэр дьүрүскэн дьүрүлэ
Иэйиибин үрдүккэ көтүтэн.
Дьиримнэс долгунум күлүмэ
Сүүрэлэс ахсымнаах күүгэнэ,
Быыппаста түүллэҥниир уоҕуран
Оломун булбакка уордайан.
Ол онтон уоскута бигиибин
Нарыннык ырыабын ыллыыбын,
Кый ыраах кыыһар ол сулус
Кэрэтин хоһуйан туойабын.
Оо, эрдий Элиэнэ эбэккэм
Бу улуу Туймаадам хочото,
Эҥсиэли эрэһэ долгуна
Күлүмнүү устар дьиримэ.
Евдокия Уварова-Чуохаана.
Надежда Егоровна Азарова —Алаас Илгэ . Нам улууһа, Таастаах нэһилиэгэ
Улуукан Элиэнэм
Унаарар дойдум,
Уйаарар дуолум,
Уйгулаах эбэкэм
Улуукан Элиэнэм.
Нэлэһийэ килэйэн,
Иэнигийэ тэнийэн,
Күөлэһийэ киэргэнэн
Күөгэлдьийэр туонам.
Долгулдьуйа умсан,
Дьалкыһыйа устан,
Долгунура баалыран
Эҥсиллэр байҕалым.
Киэҥ киэлитигэр
Көҥүл көччүтэр,
Күөмчүнү көтүтэр
Ньүөлсүтэр уйгум.
Унаарар дойдум -
Уйгулаах эбэкэм,
Уйаарар дуолум -
Улуукан Элиэнэм.
Алаас Илгэ.
Юлия Анатольевна Винокурова-Петрова, Хангалаский улус, с. Булгунньахтаах
Моя любимая река
Я стою у берега-
Полноводная, широкая Лена
Смотрю и ощущаю вдохновенье,
Его даёт природа красота.
Вода, её благое проявленье!
Вниз воды катит Лена быстрая река,
Нет ветерка, и на чудесной глади,
Как в зеркале, белеют облака,
Как будто на торжественном параде.
На гладь Лены легли прибрежные кусты,
И душу нежит чудом отраженье,
Лена— источник дивной красоты,
Уносит мысли вдаль с водой теченье.
Смотрю на Лену в предрассветный час,
Ведь не сравнить с её красою сушу,
Как будто бы увидела в первый раз,
Как первая любовь волнует душу.
Широкая река передо мной,
От вдохновенья ощущаю счастье,
Она красива в непогодь и в зной
И даже в дни осеннего ненастья.
5 июня. 2025г.
Анатолий Егорович Лиханов, Хаҥалас улууһа, Өктөм нэһилиэгэ Чапаев сэлиэнньэтэ
Уһуктуу
Үрүҥ күммүт өрө тахсан
Үрүмэ былыттар устаннар
Уһуктан өрүтэ сүгэҕин
Унньуктаах кыһыҥҥы суорҕаҥҥын.
Үрүйэ хаардарын ууллартаан
Үөс сирдэртэн тымырдаан
Үрэх устун киллэртээн
Үллэр үөскүн толордуҥ.
Үс саха үөскээбит дойдутун
Утаҕын ханнаран, өллөйдөөн
Үтүмэн сирдэри угуттаан
Үйэлэр тухары уруйдан.
Үтүөкэн көстүүлээх эбэбит
Уораҕай өрүспүт - Өлүөнэ
Улуукан айаҥҥа турунан
Устаҕын тус хоту Байҕалга.
Утары эн ууммут илгиэҥҥэр
Уруйдаан илиибин уунабын
Үөрүнньэҥ мин дууһам махтанар
Муҥура биллибэт БЭЛЭХХЭР.
Мария Гаврильевна Жиркова, Нам улууһа, Нам нэһилиэгэ
Элиэнэ эбэбэр
Эҥсиллэр Элиэнэ Эбэбит барахсан,
Кэрэҕин даҕаны сайыҥҥы күөххүнэн,
Дьон аймах дууһатын сөхтөрөр
Модун күүс баараҕай кыаххынан.
Элиэнэ эбэбит эрэһэ долгунун
Түллэҥнии-түллэҥнии өрүтэ биэртэлиир,
Ахсым ат айанын санатан,
Аал тула уутунан ыспахтыыр.
Оо, Эбэм барахсан киэҥ далай күөҥҥүнэн,
Өрүүтүн даҕаны долгуйа киэн туттуом,
Ахсаана биллибэт арыы тыаҥ күөҕүнэн
Айаннаан иһэммин харахпын сымнатыам.
Кытыл Маайа.
Саргылана Илларионовна Петрова, Үөһээ Бүлүү улууһа, Маҥаас нэһилиэгэ
Өлүөнэҕэ
Өлүөнэ эбэҕэ киириэххэ,
Кырылыыр кумаҕы тэпсиэххэ,
Кытыылаан хаамыахха биэрэги,
Сынньана олоро түһүөххэ,
Сөрүүкээн, сыламнаан ылыахха.
Хоптолор көтөллөр үөһэнэн,
Умсаахтаан ылаллар эбэҕэ,
Уу араас көлөтө көтүтэр,
Охсуллар баалыгар уйдаран,
Хоһоонно, ырыата, айыахха.
Петрова Саргылана Илларионовна.
Мария Еремеевна Поскачина, Өлүөхүмэ улууһа, Кыыллаах Арыы нэһилиэгэ
Улуу эбэ Өлүөнэ, өрөгөйдөөх күҥҥүнэн…
(Дьүһүйүү)
Үлүскэннээх үллэр үөстээх,
Үөскүү турар үрэхтэрдээх,
Сүүрэн бүппэт сүүрүктээх,
Бастахха бараммат балҕааннаах,
Дугуйан туораммат долгуннаах,
Тургуйан тобулбат түгэхтээх,
Ахсым аттыы айаннаах,
Буурай буурдуу буркуннаах,
Хабыр таас хайа хаайыылаах,
Көмүс кумах кытыллаах,
Күөхтүүр оттоох хонуулаах,
Суугунуу хамсыыр ойуурдаах,
Кэрэтэ кэбирээбэт киэлилээх,
Таһаата тутайбат тускулаах,
Субата сууйуллубат сокуоннаах,
Сураҕа суоруллубат суолталаах,
Буркун таас боруоктан бугуһуйбут,
Чэй таастартан быыппастыбыт,
Күүһүрэн ылар күөнэхтээх,
Улуутуйан ылар уорҕалаах,
Саханы сарсыҥҥытын саргылаабыт,
Урааҥхайы уостубат уйгулаабыт,
Улуу мааны эбэбит
Өлүөнэлиир өрүспүт!
Хаарыан хаҥас өттүгэр
Кыһыл хайа тэллэҕэр
Сытыары сыһыылардаах,
Хотолдьуйар хонуулардаах.
Иилиир илин өттүгэр
Суугунуур күөх тыалардаах,
Халҕаһалыы хайыр таастаах
Халлааҥҥа харбаспыт хайалардаах.
Маннык үтүө-мааны дойдуга,
Үс үйэ анараа өттүгэр
Киһи барахсан үктэннэҕэ
Төлкө түөрэҕэ түстэҕэ...
Үйэни үйэ солбуйан
Устар уулуу аастаҕа,
Арай дойдум улуутуйан
Тупса, сайда турдаҕа.
Эйигин, Улуу Өлүөнэм,
Өрөгөйдөөх күҥҥүнэн,
Үөрүүлээх түгэҥҥинэн
Эҕэрдэлээтэҕим буоллун!
Сылтан сыл ааһарыттан
Дьүһүнүҥ кэхтэри билбэтин,
Саҥа үйэ дьайыытыттан
Сайдан, тупсан киэркэйдин!
Эн үрдүк ааккар сүгүрүйэр
Үтүө ыччат үөскээтин,
Эн кэрэ дьүһүҥҥүн дьүһүйэр
Сүдү талаан үксээтин!
Николай Васильевич Тимофеев, Бүлүү улууһа, Тылгыны нэһилиэгэ
ӨЛҮӨНЭ ЭБЭБИТ
Тоһуттар торулас
Томороон тымныыга,
Тоҥ мууһа халыҥыыр
Тибиигэ сууланар,
Өлүөнэ киэҥ иэнэ
Муҥуран булларбат...
Өрүтэ симиллэр
Өргөстөөх кыдьымах,
Өрөһө буоланнар
Өһөстүк мустаннар,
Өксүөнэ ытыллар
Хаар- тибии анныгар,
Хаппахтыы хатыллан
Хам тоҥон сыталлар.
Кырылас кумахтаах
Кытылын кыйдара,
Кый үөһэ таласпыт
Кыйыр таас очуостар,
Кыһыҥҥы кырыаҕа
Кыһаллан көрбөккө,
Кыырайа үрдээннэр
Кынтаһан тураллар...
Очуостар сүдүлэр
Баараҕай таһаалар,
Одун киэҥ халлааҥҥа
Барыйа былаһар.
Туманы быыһынан
Туруук таас үөрбэлэр,
Тунаарар хаардара
Туртаһан көстөллөр...
Саас кэлэн сандааран
Сылааһа угуттуур,
Садырыын уулара
Суккулла кутуллар,
Улуукан Эбэбит
Көмүөлүн көтөҕөн,
Урусхал муустарын
Кытылга тамнааттыыр,
Тус хоту уһааран
Киэҥ иэнин ыраастыыр,
Халаанын уутунан
Хочотун толортуур,
Сахабыт сиригэр
Өлүөнэ өрүспүт,
Саргыбыт салаллар
Киэн туттар Эбэбит!
КУОЛА ТЫЛГЫНЫ
Иван Иванович Кондаков — Тимирхан Кондаков, Бүлүү улууһа, Бөтүҥ нэһилиэгэ.
Ленам Очуоһар
Ленам Очуоһар
Уунан тиийбэт уруйум!
Сахам сирин
Ытык киинэ,
Омук биһигэ,
Күѳн туттуута-
Туруук Хайам!
Түүлбэр кѳрѳбүн
Талыы - талба бэйэҕин!
Хотой Айыы
Сааһын ахсын,
Уйа тутта
Ахтан кэлэр -
Ытык Сирбин...
Сүгүрүйэбин
Түҥ былыргы иччигэр,
Эдэр сааспар
Иэйбит тыыҥҥын-
Ымыы гынан
Илдьэ кэллим
Олох устун.
Эн суон сураҕыҥ
Аан дойдуга аатыран-
Саха омук
Кутун-сүрүн
Yүнэр үйэҕэ
Эн биһиктээ-
Өлбѳт тыыннаа...
Ленам Очуоһар
Уунан тиийбэт уруйум!
Сахам сирин
Ытык киинэ,
Омук биһигэ,
Күѳн туттуута-
Туруук Хайам!
Тимирхан Кондаков, Бүлүү Бѳтүҥ.
Ленским Столбам
Вечная слава
Ленским столбам!
Вечная слава
Туруук Хайа,
Высокой Скале -
Священному центру
Якутской земли,
Колыбели народа,
Гордости нации!
Ты нарядно красивая
Являешься в снах!
А гордый орел
Каждую весну
Возвращается,
Чтобы свить гнездо
На твоей высоте...
Вся моя жизнь
Проходит
Под покровительством
Духов твоих.
Примите,
Древние и вечные,
Мое преклонение
За защиту и оберег!
Пусть слава твоя,
Туруук Хайа,
Переживет века
И снизошлет
Народу саха
Вечную мудрость
И вечную жизнь!
Перевод Светланы Винокуровой, Томпо.
Lensky rocks
Rocks on the Lena,
Earth bow to you!
The sanctuary of the land
My dear,
Cradle of the people
Beauty and pride of
Sakha people.
I see in a dream
The wondrous beauty,
Where at the top of the rocks
Every spring yearning,
Eagles come back
Love and pride
In the heart of keeping ...
Bow low
Your spirits
Awe blessing
From childhood in my soul I saved
And as a talisman
In life, carried.
Let your glory
Survive the century
And in the nascent age
Truly keep the soul of the people
Prophesy for ever
Eternal life and glory of
My people.
Перевод Нюргуны Михайловой, Вилюйск.
