От ыйын  2 күнүгэр үс үллэр сүүрүктээх иитиллэр  Элиэнэ  эбэбит күнэ. Бу күнү көрсө Күөрдэмнээҕи «Ситим» КК “Туойабын Элиэнэм эйигин” диэн хоһоон күрэҕин  ыытта. Күрэххэ уопсайа 16 хоһоонньут кытынна. Амма, Нам, Таатта, Бүлүү хоһоонньуттара Өлүөнэ эбэбит туһунан сүрдээх истиҥ- иһирэх тыллары суруйбуттар. Таптал, махтал тыллары хотоҕостуу субуйбуттар.  Күрэх сүрүн соругунан:

— Төрөөбүт тыл нөҥүө төрүт түөлбэҕэ, төрөөбүт дойдуга махталы, тапталы тириэрдии;

— Өлүөнэ эбэни уус-уран тылынан хоһуйуу;

— Хоһоон тылын чочуйуу, айар талааннары арыйыы;

— Хоһоону  пропагандалааһын буолла.

Дьүүллүүр сүбэҕэ Ирина Харайданова- Сэгэлдьийэ Чээлэй, СӨ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ,  Тамара Лебедева-Покровскайдааҕы 2 №дээх оскуола  саха тылын учуутала, тылбаасчыт үлэлэстилэр. Сүбэ маннык түмүгү оҥордо: I Үрдэл-  Илья Васильев- Ылдьаа Хоточчу, Николай Тимофеев — Куола Тылгыны, II Үрдэл- Елизавета Попова-Бааттаах Кырата, Людмила Тарасова.III Үрдэл- Юлия Винокурова-Петрова, Надежда Лиханова-Чэмэлиинэ буоллулар. Дьүүллүүр сүбэ эр дьон хоһуйууларын ордук бэлиэтээтэ. Чочуллубут тыл-өс, аллитерация, уус-уран тэҥнэбиллэр табыгастаахтык туһаныллыбыттар.

Чочуонай тылларынан Элиэнэ эбэни хоһуйбут күрэх кыттааччыларыгар махталбытын тиэрдэбит.Иитиллэр эбэбит күрүлүү-харылыы аргыый уһуннун, нүөл уутунан хочолорун, быттыктары, быллаардары угуттуу турдун, дьол сайдыы үйэлээх тымыра!

САРГЫЛАНА САЙЫН

***

1) Евдокия Уваровская – Чуохаана

ЭЛИЭНЭ ӨРҮСПЭР

Үрдүк эмпэрэм үрдүттэн
Одуулуу турабын Элиэнэ өрүспүн,
Эҥсиэлээх бааллардаах кытылын
Эргийэр эрчимнээх сүүрүгүн.

Элиэнэ,Элиэнэ эбэккэм
Эриэккэс да дьиктилээх кэрэҕин,
Кэрэхсии кэпсээҥҥэ холбуубун
Хомоҕой хоһооммор хоһуйан.

Ыллыыбын туойабын
Дьүрүскэн алыбар уйдара,
Дьырылас дьүрүлгэн дьүһүйсэн
Дьиэрэҥкэй тэйэбин кырдалгар.

Үөһээ мындаа халлааҥҥа
Ып ыраас дьэп-дьэҥкир
Көмүстүүр күөнэххэр умсугуйан
Үөрэбин-көтөбүн сыдьаайа.

Күн күлүм мичээрин тутаммын
Арылы кустугун ыламмын,
Бар дьоммор тарҕатыам кэрэни
Кэрэмэс иэйиикэм тылларын.

Оо,эрдий Элиэнэ эбэккэм
Бу кыыһыҥ кэлэммин турабын,
Эйэргии,имнэнсэ дьүһүйсэн
Этигэн хомуспун тыаһатан.

2) Надежда Азарова- Алаас Илгэ Чуохаана.

УЛУУКАН ЭЛИЭНЭМ

Унаарар дойдум,
Уйаарар дуолум,
Уйгулаах эбэкэм
Улуукан Элиэнэм.

Нэлэйэ килэйэн,
Иэннирэ тэнийэн,
Күөгэйэ киэргэнэн
Күөгэлдьийэр туонам.

Долгулдьуйа умсан,
Дьалкыһыйа устан,
Долгуннура баалыран
Эҥсиллэр байҕалым.

Киэҥ киэлитигэр
Көҥүл көччүтэр,
Күөмчүнү көтүтэр
Ньүөлсүтэр уйгум.

Унаарар дойдум —
Уйгулаах эбэкэм,
Уйаарар дуолум —
Улуукан Өлүөнэм.

Алаас Илгэ 9.06.2019. Таастаах. Нам .

3) Хабарова Анна Степановна – Айталы, Нам

ЭЛИЭНЭ ЭБЭМ

Эриллэр,буруллар эрэһэ долгуннар
Дохсуннук күрүлгэн кутаннар,
Курулуу-харылыы усталлар,
Элиэнэ эбэм киэргэлэ буоланнар.

Унаара -мандаара биллибэт
Дириҥ далай байҕала,
Нэлэмэн киэҥ урсуна,
Саха сирин кэскилэ.

Курустаал таастыы сандааран,
Кэлэр кэми кэрэһилээн,
Дьэрэкээн тааһы санатан,
Доллоһута устаҕын Улуу Элиэнэ.

Үллэр баллар долгунуҥ,
Дууһам кылын таарыйан,
Нарын Иэйии буоланнар
Кынаттыыллар үрдүккэ.

САЙЫН

Чэпчэкитик дугунан,
Тэлээрбэхтии эргийэн,
Тахсар күннүүн сырсыһан,
Үҥкүүлээхтээн ылабын.

Сайыҥҥы саамал салгыны,
Ыйырбахтыы ыймахтаан,
Наскылдьыйа хаамабын,
Хатыҥнардыын сиэттиһэн.

Сибэккинэн симэммит
Сыһыыларга таалалаан,
Лыахтыы дайа көтөбүн,
Айылҕалыын алтыһан.

Тула ыллыыр айылҕам,
Дьэрэкээнин түһэрэн,
Аан дойдуну киэргэтэн,
Ойуулаабыт дьиктилээхэй оһуорунан.

Кыынньар кымыс утахтаах,
Арчыланар алгыстаах,
Үрүҥ тунал ыһыахтаах,
Сахам сирэ кэрэҕин.

Анна Хабарова-Айталы.28.06.24с.Нам.

4) Винокурова-Петрова Юлия Анатольевна

ЛЕНА — МАТУШКА РЕКА

Над рекой сибирской Леной.
Расстелился туман белый
И целуя берега
Тихо плещется волна.

А лишь зорька улыбнётся
Речка сразу же проснётся
И в объятия свои
Примет баржи и ладьи.

Как рабочая лошадка
Лена груз на волнах тащит
Ей в наклоне журавлиной
Поют краны выгнув спины.

Голубою лентой вьётся
И над сопками смеётся,
Что стоят вдоль берегов
Сохранив тайну столбов.

Всех водою напоила,
Всех взрастила, накормила,
Добежав до океана
Груз, доставит долгожданный.

Катит величаво воды
Седовласая волна
С голубою поволокой
Лены синие глаза.

ИЮНЬ

Лучами ласкового света,
В свои права вступило лето.
День все длиннее и длинней,
А солнце ярче и теплей.

Земля в зелёно — сочном цвете .
Росой сверкает на рассвете.
Луга в ромашковых коврах,
И нежный пух на тополях.

Жара сменяется— дождями,
А босоножки- сапогами.
Под солнцем или под зонтом
Июнь прекрасен каждым днём.

Повсюду аромат клубники,
И детского восторга, крики,
В одеждах ярких и цветных,
Их ловят, словно заводных.

В лесу прохладно,если летний зной,
В ней хорошо гулять и в непогоду,
Вот только дождь прогонит озорной
Куда не ступишь, попадаешь в воду!

Ах, лето! Ты подольше с нами будь,
Чтоб мы везде успели насладиться,
Чтоб мы везде успели заглянуть,
В тебе самом душою раствориться!

Юлия. 29.06.2024г.

5) Данилов Валерий Софронович – Эркин

САЙЫН КЭЛИИТЭ

Сардаана саһарҕалар
Ньургуһун күөх халлааммар
Сандаарыһа кыыһаллар,
Саҥа күнү алҕааннар.

Былыттар кирийэннэр
Саҕахтарга саһаллар,
Кэм кэлиэ эргийэннэр
Ардах буолан куталлар.

Ыһыллар сардаҥалар
Улуу Эбэм ньууругар
Кылыйбахтыы сырсаллар,
Чаҕылыһа сырдыыллар.

Чыычаахтар уһуктаннар
Чуопчаарыһа ыллыыллар,
Киэҥ сиринэн тарҕааннар
Кэрии тыаны аймыыллар.

Кыыс мааны хатыҥчааннар-
Солко күөх суһуохчааннар
Сайар тыалга хамсааннар
Суһумнаһа оонньууллар.

Сыыһыыга сибэккилэр
Тыыллаҥнаһа тыллаллар,
Ситэн-тупсан кэрэлэр
Таптал уотун тамныыллар.

Тула өттүм уһуктуу
Туймаардар кэрэ көстүү,
Сайын кэлбит үөрүүтэ-
Санаа үрдүк көтүүтэ.

03.06.23 сыл.

САЙЫҤҤЫ ҮӨРҮҮ

Сайар сылаас тыалынан салгыйбахтаан
Самаан сайын сандаарыйа салаллар,
Солко күөх лабаатынан сапсыйбахтаан
Сайылык хатыҥа үөрэ хамсанар.

Сыһыы муҥунан ырааҕынан тайыы
Сибэкки арааһа ыһылла үүнэр,
Оҕолор мунньустан сүүрэлээн дайыы
Омуна суох сир өгдөҥөлүү үөрэр.

Толбону килэгир түөһүгэр түһэрэн
Алаадьы төгүрүк көлүччэм мичээрдиир,
Иирэ талах будьур баттаҕын үрэйэн
Сайыҥҥы мэник тыал көҥүллүк күүлэйдиир.

Дьөһөгөй маанылаах оҕото кулунчук
Ача күөххэ оонньуу сүүрэн тойтоһуйар,
Сылгы ньургуһуннаах хонууга ордук
Таптаан таалалыы тиэйэ күөлэһийэр.

Күөҕүнэн күлбэхтиир халлааным үрдүгүөн,
Киһи санаатынан да тиийбэт ырааҕыан…
Күн сирин үрдүгэр күөх сайын сатыылыыр,
Кыырай халлаантан күн чаҕылын ыспахтыыр.

30.05.23 сыл. В.Эркин

6) Пахомова Софья Семеновна, Таатта улууһа Игидэй нэһилиэгэ Дэбдиргэ бөһүөлэгэ.

ӨЛҮӨНЭ

Улууканнаах өрүспүн,
Өлүөнэлиир эбэбин,
Туохха холоон көрөрбүн,
Кэпсээн ааһыым, эһиэхэ.

Кини сорох ардыгар,
Үллэр-мөхсөр түллэҥниир,
Хара күүстүүн охсуһар,
Бухатыырга маарынныыр.

Арыт, сымнаан налыйан,
Аргыый аҕай сыыйыллар,
Сахам намыын дьахтарын,
Санатардыы наскыйар.

Арыт, сирин нүөлсүтэн,
Күүстээх үлэ кэнниттэн,
Сылайбытын аһарар,
Кырдьаҕаһы санатар .

Долгуннурар кэмигэр,
Ыарахантан чаҕыйбат,
Үүнэр-сайдар баҕалаах,
Ыччат дьоммун саныыбын.

Маннык араас көстүүлээх,
Улууканнаах өрүспүн,
Сонун, сонун көрөбүн,
Көрдүм ахсын сөҕөбүн.

Самаан сайын барахсан,
Сылааһынан илгийэн,
Сахам сирин үрдүгэр,
Саймаарыйан, дьэ, кэллэ.

Кэҕэм кэрэ куолаһа,
Кэрии тыабар кэҕийдэ,
Кэлэр кэми уруйдаан,
Тохтообокко чоргуйда.

Тулам бары сырдаата,
Ырыа-тойук элбээтэ,
Тахсар күнүм барахсан,
Үөһэ ойдо, күөрэйдэ.

Саҥа күнү көрсөммүн,
Санаам миэнэ көнньүөрдэ,
Ыра санаам ыллыга,
Ыраах суолга ыҥырда.

7) Дмитрий Дмитриевич Захаров- Хараҥаччы Сыымах, Мэҥэ- Хаҥалас

ӨЛҮӨНЭ ӨРҮС

Өлүөнэбит кытыла
Өлгөм үүнүү хочолоох,
Өрүкүйэр долгуна
Өтөр кыынньар кэмнэрдээх.

Уҥуор өттө көстүбэт
Улуу Эбэ тунаарар,
Уйгу-быйаҥ кэхтибэт
Унаарыйар сыһыылар.

Тойон кыыла дьиэлэммит
Туруук таастаах хайалаах,
Туруйата тиксибит
Тумуллардаах, алардаах.

Кыталыга үҥкүүлүүр
Арыылардаах, налыылаах,
Кыһыл көмүс күлүмнүүр
Аа-дьуо устар салаалаах.

Алмаас тааһа сандааран
Айан дьонун ааратар,
Айылҕата арыллан
Аралдьытар, абылыыр.

Саамай дьикти көстүүлээх
Саарабыла суох өрүс,
Сөбүлэтэр кэрэлээх
Сөҕүмэрэ эриэккэс.

Саха дьоно уутуйан
Олохсуйбут туоната,
Туймаадабыт барахсан
Тупса, сайда турдаҕа.

03.07.2024 сыл, Сыымах,

8) Николай Иванов – Хоро Холлой

ХОТУН ЭБЭ

Оҕо хараҕынан көрөбүн
Олоҥхо ыллыгынан сүүрэбин
Ойдуо үйэтин өҥөйөбүн
Ойон туран сүтэбин.

Ытыспынан сөруун уугун
Ыймахтыыбын ханан бугун
Ыйдаҥалаах үрүҥ түүҥҥүн
Ытыйабын өрүс кутун.

Батыһа көрөбүн устаргын
Балысхан бааллардаах долгуннаргын
Баҕабын үтүйэр оломҥун
Балыырдаах эргиирин тумнаргын.

Өрүллүбүт утах сиэлин
Өрүс Хотун Эҥсилгэнин
Өлгөм уутун сүүрүгүн
Өлүөр Эбэм Күндүгүн.

Улуу кытыл урсунан
Улаҕатын киэлитинэн
Уһук түгэх иэнинэн
Утумнуугун Ааккынан.

Түҥ Былыргыттан Туруулаһан
Тураҕыт Өндөһөн Ханыылаһан
Таас Бухатыыр Аналынан
Таба Тайаммыт Боотурдарынан.

Хаҥыл Хааннаах Хаҥаластарынан
Хахха-Дурда Харабылларынан
Хайа-Турук Очуостарынан
Харса Суох Кытылларынан.

Үйэлэр Тухары Арыаллаан
Үксэйэ Туруохтун Ууларын
Үтүөннэн-Кэрэннэн Алгыстаан
Үйэтит Аатыра Сайдаҥҥын.

КЭРЭНИ АЙХАЛЛАА

Ардыгар,Мин Кутум
Арыллар Кэмигэр
Алыптаах Дорҕоонум
Айыллар Эйгэбэр
Арылхай Хоһоону
Айыахпын Баҕаран
Астына-Дуоһуйа
Хоһуйан Таһааран.

Сып-Сырдык Санааны Чочуйан, Айдаран
Кэрэни,Ырааһы,
Тапталбын Уһуйан
Кэпсээммин Аттаран Бэлэхтээн Суруйан
Сыанабыл Ыламмын Хайҕанан Махтанан.

Өндөс Таас Үрдэли
Дабайан Туруохпун
Өлгөмнөөх Алаастар Сыттарын Иҥэрэн
Өрүтэ Мөхсүөлүүр
Сүрэҕим Долгуйдун
Өҥөйүөм Үөһэттэн
Сүүрүктээх Оломҥун.

Уулардаах Кытылга
Мин Кутум Кэтиллиэ
Уу-Чуумпу Киэлигэр Чаардаан
Иҥниэ
Уйаҕас Дьэҥкир
Санааҕа Куустаран
Ураты Майгылаах Мин Кэллим Ананан.

Аналбын Көрсөөрү,
Тапталбын Этээри
Алыптаах Тылларбын, Сүрэхпин Уунаары
Арылхай Көстүүнү
Эйиэхэ Анаары
Атыллыах Сиэттиһэн Кэрэҕэ Сүтээри.

9) Анастасия Лебедева, Күөрдэм, Хаҥалас

ӨЛҮӨНЭ ЭБЭБИТ

Күн уотугар күлүмүрдээн,
Оргууй устар ньуурдаахын,
Таптыыр, ахтар өрүһүм
Өлүөнэлиир Эбэкээм.
2)Сахам сирин сүдү баайа,
Норуот олоҕун түстээччи,
Эн буолаҕын өрүспүт,
Үҥэр сүктэр Эбэбит.
3)Кыһын буоллун, саас буоллун,
Сайын буоллун, күһүн буоллун,
Модун күүскүн көрдөрөн,
Арчылыыгын норуоккун
4)Үүнэр үйэлэри уҥуордаан,
Өрүү маннык уста тур.
Саха сайдар кэскилэ
Дьоһун, мааны Эбэбит

10) Анисимова Розалия Егоровна- Талбаана

ЭЛИЭНЭ ЭБЭБЭР

Эҥсиллэр сүүрүктээх
Элиэнэ эбэкэм,
Сэттэ ый,устата
Халыҥ муус суорҕаны
Сабынан сытаҕын.
Сотору кэминэн
Күндэлэс күн уота
Күүстээхтик тыган,
Үрүйэлэр,үрэхтэр
Иэннэрэ ирэн,
Күүгүнэһэ ,күрүлэһэ
Мунньуллан,хомуллан,
Сир хорук тымырыгар
Эйиэхэ тардыһан,
Куугунаан,курулаан
Кутуллан,мунньуллан
Сапта сыппыт
Суорҕаҥҥын көтөҕөн,
Кырылас кыдьымах оҥорон,
Үүрэн,үтүрүйэн
Үгүс элбэх үрүйэлэртэн,
Үрэхтэртэн эбиллэн
Тус хоту байҕалга
Айанныыр кэмиҥ
Аһыллара чугаһаата.
Тапталлаах,харысхаллаах
Элиэнэ эбэбит
Айаныҥ сырыыҥ
Аартыга аһыллан
Аттанар кэмҥэр
Айыы сирин дьонун
Аһынан,харыстаан
Былыргы курдук
Бытааннык,айаннаан,
Иҥнибэккэ,хаайтарбакка
Инниҥтдиэки дьулуһан.
Дьоҥҥун сэргэҕин
Долгуппакка,аймаабакка
Дьоһуннук айаннаа диэн
Сүһүөхтээх бэйэбит
Сүгүрүйэн туран,
Хоолдьуктаах.бэйэбит
Хоҥкуйан туран
Көрдөстөхпүт буоллун,
Ааттастахпыт буоллун.

Хомустаах Нам, Р. Анисимова – Талбаана.

11) Тимофеев Николай Васильевич – КУОЛА ТЫЛГЫНЫ
Бүлүү улууһа, Тылгыны нэһилиэгэ

ӨЛҮӨНЭ ЭБЭБИТ

Өлүөнэ эбэбит, үс үллэр үөстэрэ
Силбэһэр киҥкиниир киэҥ халлаан дуолунуун,
Өрүтэ харбаһар баалларын балкыыра
Сабарай кыната сапсынар долгуннуун.

Туруору таас очуос кытылын кырбаһан
Түллэҥнии мэҥийэр өргөһө сыппаабат,
Түрүтэ туппахтыы түмүллэ туртаһан
Түүрүллэр күүгэннээх күргүһэ хараабат.

Үлүскэн сүүрүгэ үмүрү тардыллан
Үйэҕэ уостубат уоҕунан сөтүөлүүр,
Үтүмэн үлүгэр буруута буруллан
Үөс сүүрүк үрдүгэр, эриллэ үҥкүүлүүр.

Сороҕор эмиэ да, чуумпуран иһийэр
Соргулаах сардаҥа ол онно сыраллар,
Саҕыллар күн уотун күлүмэ кэрийэр
Сай үтүө кэмнэрэ, налыйа салаллар.

Кытылын кыйдара кыыс кэрэ айылҕа
Күөҕүнэн унааран күөгэйэ нусхайар,
Кырдалын толору сардаана суһума
Кытара кыыһара, кытыаста налыйар.

Сытыары нэлэмэн сыһыытын таптааннар
Сахабыт аймаҕа уутуйан үөскээбит,
Сылгыны ынаҕы иитээри мустаннар
Саргылаах олоҕу салайан силбээбит.

Үс саха төрүөҕэ бу манна үөскээбит,
Түөрт саха төрүөҕэ төлкөтүн түстээбит,
Үс үллэр үөстэрдээх Өлүөнэ эбэбит
Түөрэхпит олорбут улуукан өрүспүт.…

КУЙААС КЭМЭ

Бүгүҥҥү бу күммүт сырала
Быйаҥнаах сайыммыт сылама,
Буһурук киэһэтин нуурала
Баҕарар баҕабыт балыма.

Күлүмнүүр күн уотун суостара
Күндүл күөх халлаантан сырайар,
Күндүлүүр утаҕын уохтара
Күлүккэ күрэтэн саһыарар.

Чэмэлкэй халлааммыт ырааһа
Чаҕыллар күнүнэн киэркэйэр,
Чэлгийэр салгынын сылааһа
Чэбдиктик чэлгитэ илгийэр.

Сайыҥҥы үтүө күн турара
Санааны көтөҕөр сайгыта,
Симэммит симэҕэ тупсара
Сир иэнин киэргэтэр байыта.

12) Попова Елизавета- Бааттаах Кырата. Мэҥэ – Хаҥалас

АЙЫЛҔА ОҔОЛОРОБУТ

Өрүспүтүн кэтиибит
Муус ханна тиийбитин
Кэһии кэриэтэ
Кэпсээн оҥостобут.

Ньургуһуну кэтиибит,
Тахсыбытын көрөөт
Үөрэ сэргээммит
Солун оҥостобут.

Кэҕэбитин күүтэбит.
Эттэҕинэ сэҥээрэн,
Сэгэйэ сүүрэбит,
Сэһэргии охсобут.

Күөрэгэйи кэтиибит.
Ырыатын сөбүлүүбүт.
Күөххэ үктэммит
Үөрүүтүн билэбит.

Ыҥырсан ыһыах ыһабыт
Ымдаан амсайабыт.
Кыстык бэлэмин иннинэ
Көччүйэ түһэн ылабыт.

Айылҕа оҕолоробут,
Алтыһан олоробут
Кининэн уһуктабыт,
Олохпутун салайынабыт.

Бааттаах Кырата

БҮГҮН ЭБЭБИТ КЫЫҺЫРБЫТ

Будулуйан түһэн
Бодото буорайбыт.
Бырда быстыбат
Барыны үрдүнэн
Барыылаах баҕайыны
Бирилээн-тирилээн,
Буруонан тумнаран,
Буурҕанан бурҕаҥнаан,
Баараҕай сырыылааҕы
Букатын сөбүлээбэтэх.
Баччаларга быдан дьылга
Баара эбээт чуумпу кытыл.
Бэйэтин киэбинэн
Билэринэн көрөн.
Балаҕан ыйын бүтүүтэ
Балачча сырыы тохтуура,
Бэйэтэ Эбэ
Биллэрдик нуктуура.
Билиҥҥи тиэхиникэ
Билиммэт эбит
Дьыл хонугун.
Дьаалытынан сылдьар
Дьаабалы дьэ бээ,
Дьиибэлии түһээри,
Баарын биллэрээри
Барылаччы баран истэҕинэ
Буутуттун харбаата,
Барбат гына хаайда.
Бэйэтэ хайыта сүүрбүт
Баҕана саҕа муустарын
Барыларын туруору аста.
Баҕа курдук
Баҕата баарынан
Барылыы-сарылыы сатаата
Барбаттыы хаптарбытын
Билэн, хапытааммын дэнээччи
Баар-суох билэр-
билбэт маат тылын
Буолунайдык быраҕаттаата.
Барсан иһээччилэртэн
Балачча тулуйа сатаан баран
Бары истэн олордохторуна
Баалама, бодоҕун тардын!
Бэйэтэ билиэҕэ Эбэбит!
Биһиэхэ барыта тыыннаах!
Биллэринэн сүрдээх!
Баччааҥҥа диэри
Билиммэт эбиккин,
Бытыккын быһа үктүөххэр диэри
Баары барытын тоҕо солоон
Батыаккалыы сылдьыбыккын!
Бүгүн өйдөтөөрү кыбытта.
Билигин ыытыаҕа!-дэттэрэн.
Быччайбыт хараҕынан
Быһыччынан быһа сотуллубуттуу
Быыкаа көрөрдөөҕү
Баарын саҥа өйдөөн көрдө.
Бэргэһэтин устан
Бэскитин ньухханна.
Балачча олорбохтоот.
Бэрэбиэркэлии түһээри,
Барааҥкатын мускуйда.
Баарыын барбат буолбута
Босхо барбытын биллэрдэ,
Барылыы түһээт тумса
Биирдэ өрө хоройон таҕыста.
Барыбыт баҕатынан
Бара турда!

Бүгүн чахчы маннык буолла.
Баарын биллэрдэ Эбэбит.
Бары да дьиксиннибит.
Барыахтаах сирбитин
Булаат да
Биирдиилээн да буоллар
Ботугураан ыллыбыт,Эбэбитигэр
Барҕа махтал анаатыбыт.

Бааттаах Кырата, Бэстээх-Дьокуускай. 09.11.22

13) Чэмэлиинэ-Надежда Мироновна Лиханова.Хачыкаат.

САЙЫҤҤЫ КҮН

Күлүм-чаҕыл күннэрдээх
Кэрэ сайыммыт кэллэҕэ,
Күөрэгэйбит ыллаата
Кэҕэ кыылбыт чоргуйда.

Сырдык сылаас утахтар
Сырылаччы куустулар,
Сирбит ньуура сылыйан
Сибэккиннэн симэннэ.

Килбик кыыстыы кыбыстан
Күнүн диэкки тардыһан,
Кэрэ-нарын сибэккибит
Сардаанабыт тылынна.

Сиккиэр тыалбыт сипсийдэ
Суугунаата хатыҥмыт,
Мутукчабыт сытынан
Алаастары толордо.

Эбэ ыраас уутугар
Сөтүөлүүбүт дуоһуйа,
Кырылас кумаҕыгар
Таалалаахтыы сытабыт.

Сайыммытын уруйдаан
Саха сиэрин тутуһан,
Ыһыах ыһан көрсөбүт
Арчыланан үөрэбит.

Сахам сирин сайына,
Үрүҥ түүннээх киэһээтэ
Араас дьикти көстүүтэ
Кылгас сайын бэлэҕэ.

ЭБЭБИТ УСТУУТА

Сааскы сылаас халлаантан,
Сүүрүгүрэр үрэхтэртэн
Тоҥон турбут Эбэбит
Өрүтэ түллэҥниир.

Муус болгуоттан төлөрүйэн
Күүстээҕин көрдөрөн,
Муустарын көтөҕөн
Тоҕута ысталыыр.

Халҕаһа муустарбыт
Усталлар,тыаһааннар
Айылҕа модунун
Сөхтөрө көрдөрөн.

Көмүөл уута угуттаан
Ходуһабыт үүнүөҕэ,
Сайҕанан,ырааһыран
Күндүлээр ыраас уугунан.

Чэмэлиинэ. Хачыкаат.

14) Васильев Илья Афанасьевич – Ылдьаа Хоточчу, Хоточчу, Хаҥалас

ЧАРАҤҤА

Киэҥ халлаан хаттыга арыллан
Көрөбүн уот сарыал кутаатын,
Чугдаарар чараҥмар тиэтэйэн
Чуумпуну хамсата хаамабын.

Эрдэһит чыычаахтар айманан
Эҕэрдэ тойугун куталлар,
Күн тахсар саҕаҕын арыйан
Күөх ньууру кырыйа оонньууллар.

Күөх кырыс сиигинэн дьааһыйа
Күөрэгэй чыычааҕын көччүтэр,
Алыптаах ырыаны астына
Айылҕа иһиллээн иһийэр.

Түүннэри да сырдык хатыҥнар,
Туус маҥан дьылыгыр таһаалар,
Уйулҕам долгуйа дьалкыйар
Унаар күөх чэлгиэнин дуолугар.

Хатыҥнаах чараҥҥа дьаарбайан
Хаҥыл күүс эбинэр курдукпун…
Саргылаах санааны дабатан
Саҕахха тайаммыт кустукпун.

УЛУУ ЭБЭ

Кэрэҕин чуумпуга куустаран
Күн уотун күлүмэр күндээрэ,
Тыйыскын тыалынан тыынаҥҥын
Тоҕус баал долгунун түһэрэ.

Киэһээҥҥи сарыалы кууһаҥҥын
Киэҥ ньуургар оонньото ыһаҕын,
Сылааҕын таһаара налыйан
Сөрүүнү илгийэ тыынаҕын.

Сайыҥҥы нуһараҥ киэһэлэр
Кэрэлэр нэлэмэн киэлигэр,
Сүүрүккүн суккуйа сыыйаҥҥын
Кэтирии киэмсийэ устаҕын.

Хас үйэ ырыаҕа ылланан,
Хомоҕой хоһооҥҥо хоһуллан,
Үс үөстээх улуукан Өлүөнэ
Үйэлэр тухары кэхтимэ!

Ылдьаа Хоточчу. 2018с.

15) Сандаар Кун Сандаара Сулус кыыһа, Хаҥалас улууһа, Үөдэй

САХА СИРИН САЙЫНА

Сахам сирин сайынын
Сэмээр күүтэ саныыбын.
Кылгас кэмҥэ киэргэтэн
Уйгу биэрэн ааһарын.

Ньукуолуммут кэмигэр
Кэҕэ этэн чоргуйар.
Үрүҥ тунах ыһыахтар
Сайыны уруйдууллар.

Охсуллубут от сыта
Алаастары толорор.
Күөрэгэйим ырыата
Сүрэхпин сылаанньытар.

Уһун кыһын кэнниттэн
Оҕолор барахсаттар,
Көҥүлгэ көччүйэллэр,
Сөтүөлүүллэр, үөрэллэр.

Хонууларга чэчиктэр
Сиэттиспиттии тураллар.
Күнүм уота салгыҥҥа
Дьэргэлгэнин оонньотор.

Айылҕаҕа кэрэтиэн,
Толору тыыныах, ыллыах.
Билиҥҥигэ баар буолан
Толорутук дьоллонуох.

ЭЛИЭНЭ ЭБЭККЭМ

Элиэнэ эбэкээм устаҕын
Эн дэлэй,эн холку эбиккин.
Үс доҕор хочону нүөлсүтэн
Үс хорсун саханы үөскэтэн.

Сахалар махталбыт
тыллара
Бу хоһоон буоланнар
көттүннэр.
Алгыспыт арчылаах
тыллара
Күүс көмө-харыстыы
турдуннар.

Кытылгар тураммын көрөбүн
Холкутук-наҕыллык устаргын,
Сөрүүн да сиккиэргин ыймахтаан
Бу сэмэй хоһооммун тиһэбин.

Тиһэбин тапталбын,үөрүүбүн,
Оҕолуу дьоллонон ыламмын.
Уста тур Элиэнэ эбэкээм
Үс хочо кытылын биэбэйдээн!

16) Уран Күннэй Саргын кыыһа
Нам улууһун Нам сэлиэнньэтэ

Самаан сайын… Алаас…
Сасыһа оонньуур оҕо саас…
Балаҕаҥҥа наар сылаас…
Баҕаҥ хоту онно талас…

Алаас сибэккилэрэ
Кэрэтиэн, сайыҥҥы үтүө күн,
Кэриигэ, сыһыыга сөрүүнүн,
Киэҥ алаас өлгөмнүк үүммүтүн
Кэрэхсии көрөбүн, сөҕөбүн.

Кырдалга- сибэкки ыһыаҕа,
Кытылга- күөрэгэй ырыата,
Кырдьык да -сиэдэрэй көстүү,
Кыырай халлааҥҥа өрө көтүү.

Кыталык кыргыттар куустуһан,
Кырачаан уолчааны кучуйан,
Кырсаада бөҕөтүн хомуйан,
Кыбынан сүүрдүлэр хонууттан.

Кэрэтиэн, сайынын үрүҥ түүн,
Кэриигэ, сыһыыга сөрүүнүн,
Кэрэтиэн, хатыҥ мас үҥкүүтэ-
Кэскили түстэһэр үөрүүтэ.

Саргын кыыһа Күннэй
P.S. Иннокентий Корякин «Алаас сибэккилэрэ» хартыынатынан хоһуйуу.

17) Тарасова Людмила Иннокентьевна, Покровск, Хангаласский улус

ЛЮБИМОЙ ЛЕНЕ – РЕКЕ ПОСВЯЩАЕТСЯ

Великая сибирская река
Могуча, широка и полноводна.
Берёшь ты свой исток издалека
И к северу течешь привольно и свободно.

До океана Ледовитого далек
твой путь через тайгу и горы,
Неудержимо движется поток,
Водой питая ленские просторы

Ты омываешь земли трех долин —
Туймаады, Энсиэли Эркээни.
Стоят на страже Ленские столбы,
В твоих волнах любуясь отражением.

Вниз по теченью берега
Раздвинулись от края и до края.
Ты видишь скалы, тундру и леса,
А в устье сам Медведь-гора встречает.

О, Лена, величавая река!
Красавица, кормилица, защита!
Зимой тебя скрывает толща льда,
А летом теплоходам ты открыта.

Народ саха на ленских берегах
Живет уж не одно столетие.
Тебя воспел он в песнях и стихах,
Чтоб передать любовь в наследство детям.

ЛЕДОХОД НА РЕКЕ

Вновь долгожданная весна
Пришла на смену зимней стуже.
Природа пробудилась ото сна,
Кругом проталины и лужи.

Стремительно бегут ручьи,
На речки горные похожи.
Светила яркого лучи
Согрели землю и прохожих.

И, наконец, пришла пора —
На Лене все пришло в движение.
Ломаясь трескаясь, крошась,
Лёд устремился по течению.

Под натиском весенних вод
Разрушен прочный зимний панцирь,
Стремительный водоворот
Закружил льдины в вихре танца.

Несутся мимо глыбы льда,
С пути преграды сокрушая.
Вдруг стали шире берега,
Вода от края и до края.

Залиты поймы и леса,
Разрушены мосты, дороги.
Затоплены водой дома,
Восторг сменяется тревогой.

Но человеку не унять
Всю мощь разбуженной стихии.
Как будто вновь природа-мать
Свою показывает силу.

За что рассержена она?
Какой закон забыли люди?
ПЛАНЕТА ВЕДЬ ДЛЯ ВСЕХ ОДНА —
ТАК СОЗДАНО, ТАК ЕСТЬ И БУДЕТ.

Людмила Тарасова, г. Покровск

***