Василий Егорович Васильев – Харысхал, Саха Республикатын Духуобунас Академиятын Академига, 1986 сылтан ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, Саха Республикатын култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Россия Суруйааччыларын сойууһун, АЛРОСА Улахан литературнай бириэмийэтин лауреата, СР Бастакы Президенэ М.Е.Николаев Фондатын бириэмийэтин лауреата, Саха Республиктын Учууталларын учуутала, Амма улууһун Соморсун, Мээндиги, Мэҥэ – Хаҥалас 1 Тыыллыма, Хаҥалас улууһун Тиит Арыы нэһилиэктэрин, Амма улууһун Бочуоттаах гражданина, прозаик, драматург, 1950 сыл сэтинньи 6 күнүгэр Амма улууһун Мээндигитигэр төрөөбүтэ.
1974 сыллаахха Дьокуускайдааҕы государственнай университет саха тылын салаатын бүтэрбитэ. Кини өссө устудьуоннуу сылдьан «Молодежь Якутии» хаһыаты кытта бииргэ үлэлэһэр, уонтан тахса сыл республика бэчээккэ «Кыым» уонна «Саха сирэ» хаһыаттар үлэһитинэн үлэлээбитэ. Араас сылларга ССРС Литфондатын Саха сиринээҕи салаатын директорынан, СӨ айар сойуустарын Управлениетын дириэктэринэн, «Илин» историко-географическай уонна культурологическай сурунаал отделын редакторынан, Олоҥхо Театрын литературнай-драматическай чааһын сэбиэдиссэйинэн, Ассоциацияҕа консультаннарынан үлэлээбитэ.
1976 сылтан литературанан утумнаахтык дьарыктанар. Эдэр суруйааччы инники кэскиллээҕин народнай поэт Семен Данилов бэлиэтии көрөн сүбэ – ама биэрбит. Кэпсээннэри суруйар, ол эрээри саха литературатыгар драматург быһыытынан киирэр, «Аммаҕа саас этэ” пьесата Саха АССР Культуратын министерствотын бириэмийэтин ылбыта. Харысхал драматургияҕа холонуутун народнай суруйааччы Софрон Данилов үрдүктүк сыаналаабыта.
Кэлин Революция холоругар ыытыллыбыт, репрессияламмыт, эмиграцияҕа барбыт саха интеллигенциятын историятынан дьарыктанар. Владивосток, Хабаровскай, Красноярскай, Новосибирскай, Москва, Архангельскай, Санкт – Петербург, Петрозаводскай, Соловки, Кытай, Япония, АХШ, Финляндия государственнай, байыаннай архыыптарыгар, библиотекаларыгар үлэлээбитэ. Ол түмүгүнэн “Ааспыт кэм аартыктарынан” диэн документальнай кинигэ 2021 сыллаахха тахсыбыта.
Баһылай Харысхал кинигэлэрэ: «Аммаҕа саас этэ», 1992 сыл, «Сир ыарыыта» 1997 с, «Маасыҥка бадараага» 1999 с, «Таптыыр , ахтар дьонум» 2012 сыл, «Учуутал» 2013 с., «Эргиллиэм хайаан да» 2017 сыл, «Ааспыт кэм аартыктарынан» 2021 сыл.
Драматург Василий Харысхал хас биирдии геройун мэтириэтэ олус итэҕэтиилээх, ылыннарыылаах. Бэл диэтэр сылгы, булчут ыт туһунан кэпсэээннэрин ааҕа олорон булчут ыты аһынан хараҕыҥ уута сүүрэр, сүүрүк сылгы дьылҕатыттан сонньуйаҕын, хараастаҕын. Дириҥник хорутар драматург история үлүгэрдээх миэлиҥсэтин ааспыт дьоммут дойдуларыгар тапталларын, бэриниилэрин көрдөрөр. Көрөөччү сүрэҕин долгутар, уйадытар. Онтон оҕуурданан кинилэр дьылҕаларын интэриэһиргиигин, ааҕаҕын, үөрэтэҕин, уонна дьэ кинилэр диэки «буолан» геройу ис сүрэххинэн ылынаҕын. Ити драмататургия күүһэ. Ити тыл күүһэ. Онон Баһылай Харысхал курдук чинчийээччи суруйааччы баар буолан биһиги Манньыаттаахтар, Сэлэпиэнтэптэр, Михаил Алексеев тустарынан биллэхпит, кинилэр үтүө ааттара дьиҥнээхтик ыраастаннаҕа.
Төһө да аҕыйах ахсааннаах көрөөччүлээх буолларбыт бу күн Харысхал «Көмүөл» («Бырастыы, аҕа, бырастыы…») диэн испэктээгин видеотун көрдүбүт. Хаҥаласпытыгар төһөлөөх күүстээх, прогрессивнай өйдөөх- санаалаах дьон олорон ааспытын сөхтүбүт. Баһылай Харысхалга саҥата суох ис сүрэхпититтэн махтанныбыт.
Суруйааччы туһунан матырыйааллары үллэстибит суруйааччы Наталья Рязанскаяҕа уонна Саха драматическай тыйаатырын көмөлөһөөччү режиссеругар Марианна Федотоваҕа махталбытын тиэрдэбит.
Саргылана Федорова
