Киприянова Александра Николаевна (1918-2008 сс.)

            Муус устар ый 17 күнүгэр 1918 с. Күөрдэмҥэ Евдокия Давыдовна, Николай Иванович Александровтар дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. 90 сааһыгар 2008 с. Күөрдэмҥэ өлбүтэ, 2-Дьөппөн нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара, тыыл, үлэ бэтэрээнэ.

Александра Николаевна Киприянова   уус удьуордарын утумнаан, саха таҥаһын сөргүтэн тигиини республикаҕа  биир бастакынан саҕалаабыт, онно дьону уһуйбут, үөрэппит, саха таҥаһын, туос оҥоһуктары Россияҕа, Аан дойдуга киэҥник көрдөрүүгэ, биллэриигэ бэйэтин сэмэй кылаатын киллэрбит киһи буолар. Ону таһынан, нэһилиэк уруккутун-хойуккутун туһунан үгүс элбэх ахтыылары, суруйуулары, айбыт хоһооннорун хаалларбыта, араас хаһыаттарга элбэх матырыйаалы, ол иһигэр айылҕаны харыстааһын тиэмэтигэр, чуолаан “Туруук” хайаны көмүскүүрү туруорсар, ыстатыйалары таһаартарбыта. Кини эдэр көлүөнэ ыччат омугун үтүө үгэстэрин, ааспыт олоҕун билиэхтээх, онно олоҕуран, саҥа олоҕу тутуохтаах диэн бигэ эрэллээҕэ. Ол санаатын ымыы оҥостон, айдаҕа-туттаҕа, суруйдаҕа. 

А. Н. Киприянова ахтыытыттан: «… аҕам уус талааннаах этэ, миигин туохха барытыгар үөрэппитэ, этэргэ дылы, удьуордаабытым  да буолуо. Бэрт кырабыттан иҥииринэн, көлөппүнэнэн иистэнэр сабы хатан мунньарым, онтон иистэнэр буолбутум. Дьиэ кэргэн кыра ииһин тигэн хайҕанар буоларым,  дьоҥҥо эмиэ иистэнэрим. Оччотооҕу саха киһитэ таҥнар таҥаьын тигиитэ бараммат үлэ буолара. Саҥа хороччу улаатан эрэр  оҕону хоннорон олорон иистэннэрэллэрин өйдүүбүн, ииһим диэн оччотооҕуга куобах үтүлүк, куллука, суорҕан, бэргэһэ, торбос кээнчэ, сарыы, саары ынах тириитэ этэрбэстэр, онтон да арааһы  тигэрим. Онтон 12-13 саастаахпыттан, оскуолаҕа үөрэнэр да эрдэххэ, ыстааны, тас таҥаһы ырбаахыны, булууһаны, соннору быстаран да, быһан да саҥаһым массыынатыгар тигэр этим. Онтон ылата дьон-сэргэ махталынан «бортунуой» аатырбытым. Бу иистэнэр баҕабын быраҕар кыаҕым суох этэ, кэнники өссө сытайан баҕаран, умсугуйан туран барыны- бары тигэр идэ оҥостуммутум. Сэрии бириэмэтин саҕана таҥас- сап өссө наһаа кэмчитийбитэ, барыта нуорма, толуон этэ, тигиллибит таҥас ханныга да суоҕа. Оччоҕо туох да эбиитэ, киһиргээһинэ суох бэйэм нэһилиэгим дьонун таҥаһын- сабын мин тигэн кэтэрдитэлээбитим. Кэлин, сэрии уурайбытын кэннэ, таҥнар таҥас, табаар  сыыйа-баайа кэлэр буолбута, дьон-сэргэ сэргэхтик, маанытык таҥнар буолбуттара, оччолорго мин араас былааччыйалары, дьууппалары, көстүүмнэри, соннору, сэкиэттэри тигэрим…»

1960 сыллаахтан саха национальнай көстүүмнэрин тигиигэ холоммута. Бастаан кыыс оҕо национальнай таҥаһын тикпитэ.

1967 сыллаахха оройуоннааҕы, республикатааҕы, Бүтүн Россиятааҕы көрүүгэ кыттан, лауреат аатын ылбыта.

1968 сыллаахха «Комсомолга» диэн  хоһоонунан Ленинскэй комсомол 50 сылыгар аналлаах оройуоннааҕы фестиваль лауреата.

 1970 сыллаахтан туос иһиттэри тигэргэ холоммута. 1983 сыллаахха туоһунан тикпит матааччаҕа, ыаҕайата, мэһэмээнэ уонна  саха национальнай көстүүмэ, хоруоҥкаттан тикпит илин-кэлин кэбиһэрэ ССРС 60 сылын туолуутугар анаммыт «Норуот маастардарын декоративно-прикладной искусствота» диэн выставкаҕа ВДНХ-ҕа Москва к. кыттыбыта. Оҥоһуктар «Хоту дойду норуоттарын искусствота» диэн выставкаҕа РСФСР культуратын министерствота көҕүлээһининэн кыттыыны ылбыта.

1970 с. Туос матааччах, ыаҕайа, мэһэмээн кыраныысса таһыгар Америкаҕа, Боливияҕа «ССРС норуоттарын декоративно-прикладной искусствота» диэн выставкаҕа кыттыбыттара. ССРС культуратын министерствотыттан  махтал сурук, ВДНХ-ҕа кыттыы  туһунан сибидиэтэлистибэ ылбыта.

1984 сыллааха «Россия туоһа» диэн Бүтүн Россиятааҕы айылҕа харыстабылын обществота уонна норуот айымньытын Бүтүн Россиятааҕы Н.К. Крупская аатынан научнай-методическай киинэ тэрийбит выставкатыгар туос ыаҕайа, хаппахтаах ыаҕайа, мэһэмээн кыттыбыттара.  

1984 сыллаахха Күөрдэмҥэ бастакы персональнай выставката тэриллибитэ

1990 сыллаахтан саха дьахтара кэтэр оноолоох сонун, дьабака бэргэһэтин тигэн  саҕалаабыта. 2 кэмпилиэги тигэн, дьон-сэргэ көрүүтүгэр таһаарбыта

1991 сыллаахха Бүтүн Аан дойдутааҕы Варган 1 конгреһын салайааччыта профессор Фредерик Крейн, биһиги аатырбыт хомусчуппут  Иван Алексеев, Япония хомусчута Лео Тадагава кэлэн интэриэһиргээн, туос оҥоһуктарбын көрөн, биһирээн барбыттара.

1992 сыллаахха ВДНХ-ҕа «Народные ремесла России. Традиции и проблемы преемственности» художественнай быыстапка кыттыыылааҕа. Үлэлэрэ  Россиятааҕы норуот оҥоһуктарын Дьиэтин фондатын каталогар киирбиттэрэ.

1993 сыллаахха  Якутскайга «Кудай бахсы- 93»  Саха сирин омуктарын үгэс буолбут уус-уран уонна ойуу-бичик искусствотын оҥоһуктарын көрүүгэ кыттыбыта

1998 сыл 80 сааһын көрсө улахан тэрээһин ыытыллыбыта, персональнай быыстапката турбута. «СР Норуотун маастара», «Күөрдэм бочуоттаах гражданина»  ааттар иҥэриллибиттэрэ

2002 сыл бэс ыйыгар «Туос түһүлгэтэ»  — 1 миэстэ

А.Н. Киприянова туһунан  «Саха сирэ», «Якутия», «Сахаада», «Өлүөнэ очуостара», «Ленские маяки» хаһыаттарга тахсыбыта.

Александра Николаевна 100 сааһыгар анаан  оҕолоро, сиэннэрэ 2018 с. “Уустуура удьуорум утумун салҕаатым” диэн  кинигэ таһаарбыттара.